Hər payız ayaqlarım üşüyür...

       Bir neçə il öncə pedaqoq Tahir Kərimli Ağcabədidəki Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetdən bir qrup tələbənin yaradıcılıq nümunələrini yeni imza kimi redaksiyamıza göndərmişdi. Aralarında Saqifin də imzası vardı. Saqif Zeynal haqqındakı ilk təəssüratım həmin şeirlər oldu.  

    Daha sonra onu «Facebook”dan tanıdım.  Yaşını soruşanda, Qarabağ arğısıyla yaşıdam,- deyir. Laçınlıdı, amma Laçınsızdı. Onun feysbukdakı ən maraqlı “status”ları nənəsidi. Ağlı kəsəndən yanında nənəsini görüb deyə, indi onun Laçını da nənəsidi.  Elə ona gör də fürsət tapıb nənəsini soruşuram: necədi nənən?

-Yaxşıdı, bu yaxınlarda dedim, nənə, gözün aydın, ölkə başçısı fərman verdi ki, qocaların ömrü bir ildən beş ilə qədər uzadılsın. Əvvəlcə inandı, prezidentimizə həmişə inanır deyə, ona bir xeyli alqış söylədi. Birdən anladı ki, zarafatlaşıram, dedi, əəə, cəhənnəm ol burdan, vələdizina! 

   -Nənən Feysbukda əməlli-başlı məşhurlaşıb. Yazdığın statuslardan anladığım qədər, maraqlı nənədi...

-Maraqlısı odur ki, biz hamımız müharibədən çıxmışıq, nənəmsə hələ də müharibədən çıxa bilməyib. Müharibənin ağrı-acısını canında gəzdirən adamdı. Göy üzündən qırıcı fışıltısı, vertolyot uğultusu gələndə kış-kış eləyib, deyir, “aman, heeey, evimiz yıxıldı, yenə dəmir quşlar gəldi”.  Uşaq vaxtlarımızda qorxurduq ki, nənəmin qovmağa çalışdığı “dəmir quşlar” bizi dimdiyinə alıb aparacaq.

-Adətən, nənən nə deyir, nədən danışır?

- Açığı, nənəmi danışmaqdan daha çox ağlayan görmüşəm. Nənəm ağlayada elə bil kürdcə ağlayır, yanıqılı da səsi var. Adamı vahimə bürüyür, elə bil adamın içindən 200 voltluq cərəyan keçir. Yadıma gəlir ki, babamın ölümü nənəmi yurddan ikinci dəfə ayrı saldı. Nənəm əzəldən babama güvənib, onu özünə Vətən bilirdi. Babamın gedişiylə nənəm ikinci dəfə Vətənsiz qaldı. Arvad o qədər yalqızladı ki... Hər gün ağlayırdı, kirimək bilmirdi. Ağlamaqdan gözünün biri tutuldu. Bütün günü oturub o vahiməli ağlamanı izləyirdim. Uşaq vaxtı həmişə elə bilmişəm ki, babam nənəmin ağlamağını eşidib gələcək. Babamın dönüşünü elə arzulayırdım ki...

    Təkcə babamı yox, qohumlardan da kimsə dünyasını dəyişəndə, nənəm elə bilir “qoşun”dan biri də azaldı. Necə ağlayırsa, elə bilirəm ölü dözməyib bu bu dəqiqə diriləcək.

 - Bir filmdə biri o birisindən soruşur ki, uşaqlığın necə keçib? Deyir, mən uşaq olmamışam. Və film boyu bəlli olur ki, bu qəhrəman 7 yaşında işləməyə başlayır, yurdundan köçməyə məcbur qalır və s... Doğrudan da, axı biz hamımız uşaqlıq dövrünü 15-16 yaşında başa vurmuruq. Bəs sən uşaqlığından nə zaman ayrıldın?

-Talış adında bir kəndçimiz vardı, atası traktorçuydu. Ondan həm qorxardıq, həm də onu çox istəyirdik. Bəlkə də uşaqlığım Talışın yolunu gözləməklə keçib.  O zaman dünyada yolunu Talış qədər gözlədiyimiz kimsəmiz yox idi. Bəlkə də bundanıydı ki, bayram gəlmək bilməzdi... Talış bayram axşamı bığına, saqqalına traktorun mazutundan sürtüb başına da qazetdən yapılmış konusvari bir papaq qoyub ürəyi Vətən, yurd həsrətiylə titrəyən, üzlərinin təbəssüm yeri qəribsəmiş evlərimizə gələr, deyib-gülər, oynayar, adamları əyləndirərdi. Adamlar bir gecəlik də olsa, sinələrinin qapısın açıb dərdlərindən çölə çıxardılar... Bizə gələndə atamla görüşər, məni tutub öpər, nənəmin qorxduğunu görəndə, özü qəsdən nənəmə sarı oynayardı. Nənəm “bismillah, bismillah” eləyib, “çıxardın bu şeytanı evdən” deyib üzünü arxaya çevirərdi. Anam torbasına qoz-fımdıq qoyardı. Talışdan mən də  çox qorxurdım, həm də məni öpdü deyə qürrələnirdim... Səhəri çıxıb sevincək halda uşaqlara danışardım ki, axşam kosa məni öpdü. Hələ bir dəfə mənimlə yumurta da döyüşdürmüşdü deyə, yerə-göyə sığmırdım.  Uşaqlığım o zaman bitdi ki, Talış yaşadığımız “Laçın obaları”ndan köçüb getdi. Elə bil  Talışdan sonra bayram da gəlmədi. Elə bil Talış bayramı da torbasına qoyub özüylə birgə uzaqlara apardı. Bir dəfə atamdan soruşdum ki, ata, o kosa hara getdi? Atam zarafatla dedi ki, yadplanetliydi, çıxıb getdi öz planetlərinə, ta bir də gəlməyəcək. İnanmışdım, həm də pis olmuşdum. O vaxt Talış bizdən yurd kimi getdi.

-Yurddan danışmışkən, “Laçın obaları”nda həyat necə gedir?

-Qaçaqaç illərində Ağcabədiyə pənah gətirənlər özlərinə qamışdan daxal tikdilər, ailəsi çox olanlar ikiotaqlı, uzağı üçotaqlı. Bizim daxal “bir gözlüydü”, dünyaya taykeş baxırdı kasıb komamız... O zaman mənimçün dünyanın ən hündür evləri göbələk kimi torpaqdan başını çıxaran həmin daxallar idi. Böyük-böyük evləri illər sonra Ağcəbədi bazarına gedəndə yolda gördüm. Daxalımızın arxasından baxanda uzaqlarda qarlı dağlar görünürdü. Nənəm hərdən əlini gözünün üstə qoyub o səmtə boylanıb bayatılayır... 

    İndi geniş qəsəbə salıblar, ama biz hələ ki daxallarımızı tərk etməmişik, burda hələ də dünyanın ən hündür evlərini daxalları bilən uşaqlar böyüyür. Yurddan sonrakı sığınacağımız buradı deyə bizə doğma gəlir. Laçınlılar cəm olub, balaca bir Laçın yaradıblar özləri üçün. 

Bircə o ümidlə yaşayırıq ki, bir vaxtlar Laçından “Laçın obaları”na gəldiyimiz kimi, gün gələcək “Laçın obaları”ndan Laçına qayıdacağıq. 

    -Maraqlıdı, Laçından özünüzlə birgə nə gətirə bilmisiz?

    -Nənəm anama cehiz verəndə bir cüt saxsı “qruşqa” da veribmiş. Biri qaçaqaçda sınıb, biri qalıb. Onda su içəndə suyu daha çox sevirəm. Nənəm ortalıqda görən kimi götürüb gizləyir. Dünən otağı ələk-fələk elədim tapa bilmədim. Belə olanda bilirəm ki, nənəm gizləyib yenə. Bir xeyli dil tökəndən sonra verdi, bərk-bərk də tapşırdı ki, ehtiyatlı ol, sındırarsan. Suyu içə-içə fikir verdim ki, nənəm “kruşkanı” gizləməyə fürsət axtarır. Çünki Laçındakı ev-eşiyimizdən geri bircə o “qruşka” qalıb. 

    -Oyuncaqların da Laçında qalıb yəqin...

    -Hə, qaçqın düşüb Ağcabədiyə gələndən sonra oyuncaqlarım da yox idi. Həyatımzıdakı hər şey içimzidəki yurd kimi yarım idi. Bir gün təpərli səsiylə atam mənə söz verdi: “Bir az da böyü, sənə velosipet alacağam.” “Mütləq!” - deyə müjdələdi də... Sürətlə böyüməyə başladım, Qonşunun məndən böyük uşaqlarını ötüb keçdim. Amma atamın velosipet almağa pulu olmadı. Yanımda xəcalətli oldu. Əslində, uşaqlarının böyüməyini istəməyən bütün kasıb atalar kimi mənim də atam böyüməyimi “istəmirdi”. Yanımda xəcalət olmağından qorxurmuş kimi axşamlar evə mən yatandan sonra gəlib, səhərlər mən oyanmamışdan qabaq evdən çıxardı. Hərdən qəzəb dolu baxışlarını mənə zilləyib Amma deyərdi: “Bu vicdansız necə də tez böyüdü!...”

İnanırsan, hələ də velosiped sürə bilmirəm. Halbuki o vaxt elə bilirdim, atam mənə velosipet alsa, ona minib kəndə gedəcəm.

-Sonda bir sual da verim, de görüm, şair olmaq necə hissdi?

-Bir dəfə universitetin bufetində peraşki yeyirdik, bufetçi qadın qayçıyla kəsdiyi qəzet hissələrini istifadə edəndə, əlimə keçən qəzet parçasında başımı görüb səskəndim, arvad “başımı kəsmişdi”. Soruşdum, nənə, bəs tanımadın, niyə doğramısan məni? Dedi, yox, ay tova, mən nə bilim sənsən?!  Yəni şair olmaq belə hissdi, gərək əvvəlcə parçalanasan, sonar da başlayasan başını, bədənini- hər əzanı bir yerdən toplamağa.

Məşhur fransız şairi Bodler şairləri Albatros quşuna bənzədir. Albatroslar qanadları olduqca böyük olan və yerə endiyində çətinlik çəkən quşlardı.

Şairlər də həmişə buludların üzərində gəzirlər. Yerlə təmasları çətindi. Mənə görə, şairlər albatros quşları kimi şəffaf iri qanadları olan göy adamlarıdı.

    Özümə şair deməzdim. Sadəcə şeir bir fürsətdi və mən həmin o fürsətlə ağrılarımı canımdan “silib-süpürməyə” çalışıram. Məsələn, yazıram ki,  qocalıq qapımızı nənəmin çəliyi ilə döydü. Daha sonra yazıram nənəm bizə corab toxumaq üçün boyadığı rəngli iplərdən bir bayraq toxumuşdu o payız. Yurdsuz qaldığımız gün bəxtimizin doğmayan ulduzunu, yarım doğan ayını da toxumuşdu bayrağa. O ili burnu deşik, dabanı cırıq, taykeş, adamı isitməyən yardım corablarıyla başa vurmuşduq. Ayaqlarımın yaddaşına hopmuşdu, o ilin amansız soyuqları. Ona görə də hər payız gələndə ayaqlarım üşüyür. Və həm də ona görə üşüyürəm ki, nənəm qocalıb. Qorxuram qucağını da götürüb o da bizdən gedə. Nənəm bizə yurd-yuva olub. Qaçqınlıqdan sonra onun qucağına sığınmışıq, onun qucağı bizim çayımız, meşəmiz, bağ-bağçamız olub. 

    Axı bizi müharibə böyütdü. Başqa nə yazacağımı bilmirəm. Elə ona şeir və hekayələrimdə daha çox həyatiliyi önə çəkməyə, ağrılarımı yazmağa çalışıram. Bilirəm ki, bizi həm də bu ağrıda cəm olmuşuq.